Ochrona wierzyciela w przypadku niewypłacalności dłużnika
Wielokrotnie zdarza się, że dłużnicy obawiający się swoich wierzycieli ukrywają majątek lub wyzbywają się go na osoby trzecie. Taki zabieg ma niewątpliwie służyć uszczupleniu swojego majątku, a tym samym spowodowanie, że egzekucja z majątku dłużnika będzie w mniejszym stopniu skuteczne albo w ogóle bezskuteczna. Co w takiej sytuacji może zrobić wierzyciel? O czym powinien wiedzieć dłużnik, który zamierza „uciekać” ze swoim majątkiem przed wierzycielem?
Gdy dłużnik w celu ukrycia swojego majątku przed egzekucją, wyzbył się go na rzecz osoby trzeciej (zazwyczaj w formie sprzedaży po dużo zaniżonej cenie lub darowizny) niewątpliwie wpływa to na pogorszenie sytuacji wierzyciela, który już nie może odzyskać swoich pieniędzy. Na ratunek wierzycielowi w takiej sytuacji przychodzi instytucja skargi pauliańskiej.
Skarga pauliańska jest to instytucja uregulowana w kodeksie cywilnym. O zastosowaniu skargi pauliańskiej możemy mówić, jeśli;
- dłużnik dokonał czynności prawnej (np. sprzedał swoją nieruchomość na rzecz osoby trzeciej),
- czynność prawna (np. umowa sprzedaży) dokonana przez dłużnika doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności,
- osoba trzecia uzyskała na skutek tej czynności korzyść majątkową,
- dłużnik był świadomy swojego działania, to znaczy wiedział, że takim działaniem szkodzi wierzycielowi,
- osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową, wiedziała (lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć) o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia swojego wierzyciela.
Jeśli wyżej wymienione przesłanki zostaną spełnione, to wierzyciel ma otwartą drogę do wniesienia sprawy do sądu, i zażądania ustalenia przez sąd, że czynności prawna, której dokonał dłużnik (np. umowa sprzedaży) jest wobec niego bezskuteczna. Stroną postępowania sądowego nie będzie dłużnik wierzyciela, tylko osoba trzecia, która nabyła od dłużnika „trefną” nieruchomość.
Pamiętać należy, że w przypadku, gdy dłużnik nieodpłatnie przeniesie własność nieruchomości na rzecz osoby mu bliskiej, wtedy z mocy samego prawa rodzi się domniemanie, że działał on z pokrzywdzeniem wierzyciela. Podobnie wygląda sytuacja, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.