Zastaw rejestrowy a upadłość konsumencka
Zastaw jest jednym z ograniczonych praw rzeczowych i jednym z najpopularniejszych metod zabezpieczenia wierzytelności. Najczęściej jest on zabezpieczeniem umów handlowych czy pożyczek oraz kredytów. Jego przedmiotem są rzeczy ruchome oraz prawa zbywalne. Co do zasady wyróżnia się zastaw zwykły oraz rejestrowy. Co jednak w przypadku, gdy wobec zastawcy (a tj. dłużnikowi) została ogłoszona upadłość konsumencka? Czy wierzyciel (zastawnik) posiada uprawienia pozwalające mu przejąć przedmiot zastawu? O tym poniżej.
Istota zastawu rejestrowego
Zastaw rejestrowy ustanawiany jest w umową zastawniczą zawartą w formie pisemnej. Do ustanowienia zastawu rejestrowego konieczne jest zarejestrowanie zastawu w rejestrze zastawów prowadzonym przez sąd gospodarczy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania zastawcy, które dokonuje zastawca lub wierzyciel przez złożenie wniosku. Co istotne i ważne dla sposobu zaspokojenia się, w przypadku zastawu rejestrowego odmiennie aniżeli przy zastawie zwykłym, nie jest konieczne wydanie przedmiotu zastawu wierzycielowi.
Istotą zastawu rejestrowego jest to, że wierzyciel posiada dwa decydujące uprawnienia – możliwość zaspokojenia się z przedmiotu zastawu przez wierzyciela bez względu czyją stał się on własnością oraz pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi aktualnego właściciela rzeczy.
W przypadku upadłości konsumenckiej zastaw rejestrowy pozostaje dalej w mocy. Zastawnik, o ile jest również wierzycielem osobistym upadłego będzie mógł uczestniczyć w planie spłaty wierzycieli i zaspokajać się z niego. Ponadto w przypadku likwidacji przedmiotu zastawu, będzie mógł on zaspokoić się również z środków otrzymanych w wyniku powyższej transakcji z pierwszeństwem przed pozostałymi wierzycielami. Niemniej jednak prawo upadłościowe przewiduje dodatkowe możliwości zaspokojenia się zastawnika, uzależnione od zapisów umowy zastawniczej.
Przejęcie przedmiotu zastawu w postępowaniu upadłościowym
Co do zasady bowiem zastawnik zaspokaja się z przedmiotu zastawu w drodze egzekucji. Niemniej jednak zapisy umowy mogą przewidywać, że ma on prawo przejąć przedmiot zastawu w przypadku niewykonania zobowiązania przez zastawcę. I taka możliwość zaspokojenia się wierzyciela obowiązuje również w postępowaniu upadłościowym, niemniej jednak w zależności kto jest w posiadaniu przedmiotu zastawu procedura będzie wyglądała inaczej.
Jeżeli rzecz obciążona zastawem rejestrowym znajduje się w posiadaniu zastawnika lub osób trzecich, zastawnik zawiadamia o zaspokojeniu się syndyka. Następnie Sędzia-komisarz może wyznaczyć zastawnikowi stosowny termin do zaspokojenia się z przedmiotu zastawu. Jeżeli zastawnik nie skorzystał z tego prawa w wyznaczonym terminie, osoba, u której znajduje się rzecz obciążona zastawem rejestrowym, obowiązana jest wydać przedmiot zastawu syndykowi. Po przekazaniu przedmiotu zastawu syndyk dokonuje jego sprzedaży. Suma uzyskana ze sprzedaży podlega podziałowi, z uwzględnieniem pierwszeństwa zastawnika.
Jeżeli natomiast przedmiot zastawu rejestrowego, z którego wierzyciel może się zaspokoić, znajduje się we władaniu syndyka, a wierzycielowi przysługuje prawo do przejęcia przedmiotu na własność, sędzia-komisarz wyznacza wierzycielowi termin do wykonania tego prawa, nie krótszy niż jeden miesiąc. Po upływie terminu przedmiot zastawu zostanie sprzedany.