Zbycie nieruchomości przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej

Jakie konsekwencje za sobą niesie ?

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej niesie za sobą wiele doniosłych skutków. Przede wszystkim długi upadłego ulegają umorzeniu. Ponadto skład majątku upadłego staje się tzw. masą upadłościową, która będzie przeznaczona na spłatę zobowiązań. Upadły traci prawo do zarządzania swoim majątkiem, gdyż od chwili ogłoszenia upadłości konsumenckiej to syndyk będzie zarządzał majątkiem upadłego. Co więcej, ogłoszenie upadłości odnosi skutki prawne również na czynności dokonane przed nią, w tym szczególności na zbycie nieruchomości, które może być dokonane zarówno za pośrednictwem czynności nieodpłatnych (np. darowizny) jak i odpłatnych (np. sprzedaż). Ustawodawca wprowadził instytucję, które mają za zadanie przeciwdziałać przypadkom pomniejszania majątku dłużnika dokonanych  z pokrzywdzeniem wierzycieli. Wobec tego warto wskazać kiedy zbycie nieruchomości będzie bezskuteczne w związku z ogłoszeniem upadłości konsumenckiej.

Bezskuteczność zbycia nieruchomości z mocy prawa

Prawo upadłościowe reguluje sytuację, gdy odpłatne bądź nieodpłatne zbycie nieruchomości będzie bezskuteczne z mocy samego prawa. Taki przypadek będzie występował, gdy dłużnik dokona zbycia nieruchomości w ciągu roku od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Niemniej jednak ustawodawca obarczył warunkiem uznanie za bezskuteczną z mocy prawa czynność, dokonaną odpłatnie, bowiem przepisy prawa wymagają, aby świadczenie upadłego przewyższało w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzecie.

Pojęcie „przewyższania w rażącym stopni”, będzie oznaczało stan, gdy suma pieniężna jest rażąco nieadekwatna (oczywiście widoczna) do wartości nieruchomości, przyjmując obiektywne kryteria takie jak np. przeciętne ceny czy uwarunkowania rynkowe. Niemniej jednak, przy ocenie rażącej dysproporcji, należy również wziąć po uwagę szczególne okoliczności dla danego przypadku.

Bezskuteczność czynności rozporządzającej będzie oznaczała, że nieruchomość wejdzie w skład masy upadłościowej.

Bezskuteczność z mocy orzeczenia sędziego komisarza

Bezskuteczność zbycia nieruchomości może wynikać również z mocy orzeczenia sędziego komisarza. Taka możliwość dotyczy odpłatnego zbycia nieruchomości przez dłużnika w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości na rzecz:

  1. Małżonka.
  2. Krewnego lub powinowatego w linii prostej.
  3. Krewnego lub powinowatego w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie.
  4. Osoby pozostającej z dłużnikiem w faktycznym związku.
  5. Osoby prowadzącej wspólnie z upadłym gospodarstwo domowe.
  6. Przysposobionym.
  7. Przysposabiającym.

Dokonanie zbycia nieruchomości zgodnie z powyższymi przesłankami będzie umożliwiało orzeczenie jej bezskuteczności przez sędziego komisarza. Niemniej jednak upadły może uchronić się przed uznaniem zbycia nieruchomości za bezskuteczne, gdy wykaże, że nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli. Upadły będzie musiał udowodnić, że zbycie nieruchomości było ekwiwalentne bądź bardziej korzystne dla niego.

Skarga paulińska

Zbycie nieruchomości, które nie wyczerpuje przesłanek uznania go za bezskuteczne z mocy prawa, bądź orzeczenia sędziego komisarza, nie oznacza, że czynność upadłego zostanie uznana za skuteczną. Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej syndyk będzie miał bowiem możliwość wystąpienia ze skargą paulińską, gdy zaistnieją do tego przesłanki wskazane w Kodeksie cywilnym. W związku z tym każde zbycie nieruchomości w przeciągu 5 lat od dnia jego dokonania, które wyczerpuje przesłanki skargi paulińskiej będzie mogło zostać uznane za bezskuteczne na mocy orzeczenia Sądu.