Wyjątek od zasady
Co do zasady, wedle ustawy prawo upadłościowe, oddłużenie następuje po wykonaniu przez upadłego planu spłaty wierzycieli. Syndyk tworzy projekt planu spłaty na podstawie zgłoszonych wierzytelności oraz wierzytelności umieszczonych w planie z urzędu. Następnie syndyk składa plan do sądu, który ustala bądź odmawia ustalenia planu spłaty. Niemniej jednak prawo upadłościowe przewiduje wyjątek od tej zasady, gdy sąd umorzy zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.
Przesłanki umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty
Po pierwsze, Sąd umorzy zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, gdy sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłat wierzycieli, nawet wtedy gdy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie wskutek rażącego niedbalstwa. Przykładem sytuacji, w której będzie miała zastosowanie wyżej wskazana przesłanka będzie choroba, przez którą upadły jest niezdolny do pracy. Należy podkreślić, że przesłanka ta ma charakter wyjątkowy, co oznacza również że może mieć zastosowanie wyłącznie w sytuacji, która nie rokuje poprawy.
Ponadto, w przypadku braku zgłoszeń wierzytelności i braku wierzytelności, które podlegałyby umieszczeniu na liście wierzytelności z urzędu, sąd wyda postanowienie o umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności.
Umorzenie obejmuje wszelkie zobowiązania powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości. Umarzając zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, sąd obciąży tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania Skarb Państwa
Warunkowe umorzenie zobowiązań
Przy okazji omawiania instytucji umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, warto również poruszyć kwestię warunkowego umorzenia zobowiązań. Sąd może skorzystać z takiej możliwości, gdy niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli nie ma charakteru trwałego. W takiej sytuacji, sąd umorzy zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, pod warunkiem, że w terminie 5 lat od dnia od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, nie ustanie niezdolność upadłego do dokonania jakichkolwiek spłat i nie zajdą przesłanki do uchylenia postanowienia.
Zatem, gdy ustanie niezdolność do dokonywania spłat, a zarazem upadły lub któryś z wierzyli, przed upływem 5 – letniego terminu, złoży wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli, sąd będzie miał możliwość uchylenia postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali pan spłaty wierzycieli.